Cordyceps, inaczej maczużnik chiński,
należy do Królestwa Grzybów (Fungi) i gromady Acomycota (workowce). Używany jest w kulturze i medycynie wschodu od tysięcy lat. Najbardziej znaną odmianą jest Cordyceps sinensis, którego naturalne występowanie ogranicza się do Wyżyny Tybetańskiej, gdzie zaobserwowano jego obecność podczas wypasania jaków, dla których Płaskowyż Tybetański jest jednym siedliskiem. Pasterze zauważyli, że zwierzęta wypasane na Himalajskich halach mają więcej energii i sił witalnych.
Jak rozwijają się grzyby z gatunku Cordyceps?
Grzyby z gatunku Cordyceps są pasożytami. Cordyceps sinensis rozwija się w bardzo nietypowy sposób. W warunkach naturalnych do wzrostu i rozmnażania wykorzystuje larwy ćmy z rodzaju Thitarodes i Lepidoptera, ale dokładne zależności między tymi gatunkami nie są znane. Badania nad tym grzybem wykazały, że zarodniki Cordycepsu atakują gąsienice ćmy, znajdujące się 10-15 cm pod ziemią, w okresie później jesieni. W ciągu zimy grzybnia rozwija się w ciele ofiary, pobierając z gąsienicy substancje odżywcze. Na przełomie maja i czerwca, gdy grzybnia przerośnie zainfekowaną larwę, owocnik przebija się na powierzchnię gruntu. Mieszkańcy Tybetu nazywają grzybnię yartsagunbu – summer grass, winter worm.
Ze względu na ograniczony obszar występowania i sposób rozmnażania, naturalne owocniki kordycepsu osiągają bardzo wysokie kwoty skupu. Gdy owocniki wyrosną ponad ziemię rozpoczynają się zbiory na wysokościach 3-4 tysięcy metrów nad poziomem morza, trwające około 5 tygodni, do których angażowane są całe wioski ludności tybetańskiej. Surowiec sprzedawany był na wschód już w czasach dynastii Tang (618 – 906 r. n.e.) i miał duże znaczenie dla gospodarki Tybetu. Niestety, nadmierne zbiory tego grzyba doprowadziły do wyniszczenia ich naturalnego siedliska. Aby uchronić naturalne zasoby, opracowywane są metody uprawy wielkoskalowej w bioreaktorach, na specjalnych podłożach, bez użycia gąsienic ćmy z rodziny Thitarodes.
Na wschodzie, plemiona nomadów wykorzystują owocnik Cordycepsu wraz z larwą, do przygotowania naparu, który przywraca im wigor i siły do pracy w trudnym klimacie Himalajów, zwiększa odporność organizmu, pomaga pokonać zmęczenie i słabość. Badacze z Azji przeprowadzili kilkaset badań nad wpływem cordycepsu na układ immunologiczny, oddechowy, układ krwionośny i poziom testosteronu. Za najważniejsze działanie maczużnika chińskiego uznaje się immunostymulację oraz działanie przeciwnowotworowe, a także zwiększenie wydajności płuc i zwiększenie wykorzystania tlenu przez komórki. Literatura naukowa wskazuje na skuteczność działania ekstraktów z Cordycepsu w leczeniu chorób płuc i oskrzeli, regulacji glukozy i cholesterolu we krwi, przyspieszenia metabolizmu, podniesienia odporności i zwiększenia syntezy testosteronu.
Olimpiada w Seulu
Naukowcy z całego świata zwrócili szczególną uwagę na grzyby z rodzaju Cordyceps po medialnej aferze dopingowej na Olimpiadzie w Seulu w 1993 roku. Chińskie biegaczki pobiły rekordy w biegach na 1 500, 3 000 i 10 000 metrów, co spowodowało oskarżenia o korzystanie z niedozwolonych substancji dopingowych. Biegaczki poddały się badaniom, które nie wykazały w ich organizmach żadnych zakazanych substancji. Trener chińskiego zespołu ujawnił, że po każdym treningu zawodniczki spożywały ekstrakt z kordycepsu, co znacznie poprawiło ich wydolność fizyczną i pozwoliło na miażdżącą przewagę w konkursie.
Produkcja grzybów leczniczych
Na świecie produkuje się około 10 milionów ton grzybów leczniczych rocznie. Jest to jedna z najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi biotechnologii. W bioreaktorach najczęściej hodowane są odmiany Cordyceps sinensis i Cordyceps militaris, które są najcenniejsze pod kątem zawartości bioaktywnych substancji (m.in. kordycepiny, adenozyny, ergosterolu i polisacharydów). Do ich produkcji nie wykorzystuje się owadów, dzięki czemu większość produktów na bazie cordycepsu jest w pełni wegańska.
Jakie właściwości ma maczużnik chiński?
Cordyceps zawiera wiele drogocennych dla naszego organizmu substancji. Najbardziej charakterystyczną i cenioną substancją jest kordycepina (cordycepin), która jest pośrednim prekursorem adenozyny. Adenozyna to organiczny związek chemiczny z grupy nukleozydów, naturalnie występujący w organizmie. Pełni ważne funkcje w przekazywaniu energii, kodowaniu informacji genetycznych i działa jako neurotransmiter. Ponadto pełni funkcje ochronne w przypadku niedotlenienia, niedokrwienia i stresu oksydacyjnego komórek. Obecność adenozyny jest kluczowa dla układu nerwowego i układu krwionośnego. Po raz pierwszy korycepinę wyizolowano w 1950 roku, z kordycepsu odmiany militaris. Według dotychczasowych badań, związek ten wykazuje działanie immunostymulujące, przeciwzapalne, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, obniżające poziom cholesterolu we krwi, regulujące poziom glukozy, a także bierze udział w spermatogenezie i steroidogenezie. Ze względu na podobieństwo kordycepiny do adenozyny, enzymy nie rozróżniają tych dwóch substancji. Kordycepina bierze udział w reakcjach syntezy kwasów nukleinowych, przedwcześnie kończąc syntezę. Kwasy nukleinowe to organiczne związki chemiczne, występujące w każdej żywej komórce, biorące udział w biosyntezie białek i przenoszeniu informacji genetycznej. Wyróżnia się dwa rodzaje kwasów nukleinowych: kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) i kwas rybonukleinowy (RNA). Większość wirusów i bakterii (w tym wirus HIV) nie mają mechanizmów naprawy kwasów nukleinowych. Działanie to dezintegruje strukturę DNA i RNA wirusów, które w tej formie nie pełnią swoich funkcji.
Badania nad działaniem kordycepsu
Badania, w których obiektem są choroby płuc, wykazano, że ekstrakty z Cordycepsu sinensis i militaris, mogą wpływać na wydzielanie jonów chloru w nabłonku oskrzeli (hamuje wydzielanie śluzu).
W 2010 roku czasopismo „Cancer Immunology Immunotherapy” opublikowało wyniki badań, w których dowiedziono, że ekstrakty z grzybów Cordyceps hamują przerzuty do płuc u chorych na raka piersi. Naukowcy wykazali, że terapia ekstraktami z tych grzybów nie zmniejszyła guza pierwotnego, ale zahamowała rozprzestrzenianie się komórek nowotworowych po organizmie, co znacznie obniżyło śmiertelność pacjentów. To właśnie przerzuty są najczęstszą przyczyną śmierci.
Grzyby z gatunku Cordyceps pomocą w zaburzeniach erekcji
Zaburzenia erekcji są obecnie dużym problemem w społeczeństwie. Ich przyczyny są bardzo różne – mogą być natury psychologicznej lub organicznej (np. schorzenia układu krążenia, unaczynienie lub zbyt niski poziom testosteronu). W przypadku zbyt niskiej produkcji testosteronu stosuje się leki zwiększające jego naturalną produkcję w organizmie, a jeśli to nie wystarcza, podaje się sam testosteron. Ekstrakty z Cordycepsu uznane są przez naukowców jako potencjalny lek na zaburzenia erekcji, dzięki wpływie, jaki wywiera kordycepina na syntezę hormonów. Badanie na dzikach wykazało, że suplementacja grzybami z gatunku Cordyceps może przyczynić się do zwiększenia produkcji spermy i polepszenia jakości plemników już po miesiącu stosowania. Klasyczne leki na to schorzenie, takie jak np. Viagra, działają poprzez efekt tlenku azotu (NO) na naczynia krwionośne. Tlenek azotu rozszerza tętnice i zwiększa napływ krwi. Leki te nie wpływają jednak na psychikę – nie zwiększają pożądania. Grzyby z gatunku kordyceps działają hipotensyjnie i wazorelaksacyjnie. Wazorelaksacyjny efekt cordycepsu podobny jest również związany z produkcją NO (tlenku azotu), podobnie jak w przypadku stosowania Viagry. Potrzebne są jednak bardziej obszerne badania kliniczne, żeby potwierdzić to działanie Cordycepsu u ludzi.
Źródła:
Yong Sun et. al., Regulation of human cytokines by Cordyceps militaris,
Journal of Food and Drug Analysis, Volume 22, Issue 4, 2014, Pages 463-467
Aarti Mehra, Kamal U.Zaidi, Abin Mani, Vijay Thawani, The health benefits of Cordyceps militaris – a review
KAVAKA48(1):27-32 (2017)
The American Journal of Chinese Medicine 2007 35:04, 631-641
Ewa Karpińska, Biostymulujące właściwości entomopatogenicznych grzybów z rodzaju Cordyceps
Postępy Fitoterapii 4/2011